تغییرات عملکرد و اجزای عملکرد گوجه فرنگی (Solanum lycopersicum L.) تحت تأثیر کاربرد اشعه فرابنفش و آبسیزیک اسید در شرایط تنش کم آبی

سابقه و هدف: کاربرد طیف معینی از اشعه فرابنفش (کمتر از 50 کیلوژول بر مترمربع در روز)، یکی از روشهای تحریک سیستم دفاعی گیاه است که میتواند منجر به افزایش متابولیسم سلولی، بهبود فرآیندهای فیزیولوژیکی و افزایش مقاومت گیاه به تنشهای مختلف محیطی می گردد. بر همین اساس آزمایشی به منظور بررسی تأثیر تابش اشعه فرابنفش (UV-AB، UV-C و نور طبیعی) و محلولپاشی هورمون آبسیزیک اسید بر تغییرات صفات زراعی و عملکرد میوه گیاه گوجه فرنگی تحت شرایط تنش کم آبی در مراحل رویشی و زایشی به مرحله اجرا در آمد. مواد و روشها: این آزمایش دو ساله به صورت تجزیه مرکب در آرایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سالهای زراعی 94-1393 و 95-1394 صورت گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل: (1) طیف های خفیف اشعه فرابنفش (عدم تابش اشعه (شاهد)، UV-AB و UV-C)، (2) محلولپاشی آبسیزیک اسید (عدم کاربرد و کاربرد هورمون آبسیزیک اسید) و (3) فاکتور آبیاری (آبیاری کامل در کل دوره رشد (کنترل)، تنش کم آبی در مرحله رویشی و تنش کم آبی در مرحله زایشی) بودند. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات ساده اشعه خفیف فرابنفش، هورمون آبسیزیک اسید و فاکتور آبیاری بر عملکرد میوه گوجه فرنگی و وزن تازه میوه در سطح یک درصد معنیدار بود اما برای تعداد میوه و وزن خشک میوه اثر ساده هورمون آبسیزیک اسید معنیدار نبود. نتایج نشانگر این مطلب بود که در سال اول تابش پرتوهای فرابنفش UV-AB و UV-C به ترتیب سبب کاهش 8/15 و 3/16 درصدی تعداد میوه در بوته شد ولی در سال دوم تغییرات محسوسی مشاهده شد به طوری که تابش اشعه UV-AB سبب افزایش 6.2 درصدی و اشعه UV-C موجب کاهش 14.1 درصدی تعداد میوه در بوته شدند. در بررسی نتایج مشخص شد که در شرایط آبیاری کامل وزن خشک میوه به طور کلی از شرایط تنش کم آبی در مراحل رویشی و زایشی بیشتر بوده با این حال استفاده از اشعه های خفیف UV-AB و UV-C، هم در شرایط آبیاری کامل و هم در شرایط تنش کم آبی وزن خشک میوه نسبتاً کمتری نسبت به عدم استفاده از اشعه UV، بدست آورده است. نتایج اثر متقابل فاکتور آبیاری × محلولپاشی آبسیزیک اسید نشان داد که در تمامی تیمارهای آبیاری اعم از آبیاری کامل و تنش کم آبی در مرحله رویشی و زایشی محلولپاشی آبسیزیک اسید به ترتیب سبب افزایش 18.1، 11.5 و 7.8 درصدی عملکرد میوه در بوته شد. نتایج بدست آمده برای صفت وزن خشک میوه برای شاخص وزن خشک میوه به وزن تازه نیز صادق بود. بدین صورت که در تمامی سطوح کم آبی و شاهد، شاخص وزن خشک میوه به وزن تازه در بوته هایی که تحت تأثیر تابش خفیف UV-AB، قرار گرفته بودند نسبت به عدم تابش اشعه فرابنفش و اشعه خفیف UV-C کمتری بود. نتایج نشان داد که در شرایط آبیاری کامل محلولپاشی آبسیزیک اسید سبب کاهش شاخص وزن خشک میوه به وزن تازه می گردد در حالی که محلولپاشی آن در شرایط تنش کم آبی در مراحل رویشی و زایشی به ترتیب افزایش 5.1 و 6.5 درصدی صفت فوق را به دنبال دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد ترکیب تیماری کاربرد آبسیزیک اسید × آبیاری کامل × UV-AB بر عملکرد میوه در بوته، تعداد میوه در بوته و وزن خشک میوه بهترین بوده است. در مجموع میتوان چنین بیان کرد که استفاده از اشعه خفیف UV-AB به همراه کاربرد هورمون آبسیزیک اسید میتواند در عملکرد میوه و اجزای عملکرد گوجه فرنگی اثر مثبت داشته باشد.